Handelsagentuur is een veelgebruikte samenwerkingsvorm voor ondernemingen die hun producten of diensten willen uitbreiden naar nieuwe markten zonder zelf een verkoopteam op te zetten. Een handelsagent werkt zelfstandig en brengt klanten aan, vaak in ruil voor een commissievergoeding. Hoe is de handelsagentuur wettelijk geregeld en waar dient u als ondernemer (opdrachtgever of handelsagent) onder meer rekening mee te houden?  

Kwalificatie en rol van de handelsagent

De handelsagent:

• is een zelfstandige tussenpersoon
  • de handelsagent is geen werknemer
• heeft een regelmatige samenwerking met een opdrachtgever
  • de handelsagent treedt niet slechts occasioneel op voor de opdrachtgever
• handelt in naam en voor rekening van de opdrachtgever
  • de handelsagent is dus geen eigenaar van de betrokken goederen en bouwt cliënteel op ten voordele van de opdrachtgever
• bemiddelt voor de opdrachtgever overeenkomsten met klanten tegen vergoeding (en sluit deze eventueel af)
  • het betreft verkoopovereenkomsten maar ook bijvoorbeeld allerhande dienstenovereenkomsten

De handelsagent kan:

• de activiteiten uitoefenen in hoofdberoep of bijberoep

• voor meerdere opdrachtgevers optreden
  • tenzij dit contractueel werd verboden (exclusiviteits/niet-concurrentiebeding)
  • met het risico dat bij het optreden voor veel opdrachtgevers de kwalificatie (en bescherming) als handelsagent vervalt (aangezien er in dat geval geen regelmatige samenwerking meer bestaat)

Beëindiging van de handelsagentuur door de opdrachtgever buiten enige contractuele fout om

In het geval de opdrachtgever de samenwerking met een handelsagent wenst te beëindigen buiten enige contractuele fout van de agent om, dient de opdrachtgever rekening te houden met onder meer volgende wettelijke principes:

• Een handelsagentuurovereenkomst van bepaalde duur kan in principe niet voortijdig beëindigd worden (tenzij uitdrukkelijk anders in de overeenkomst zou zijn voorzien).

• Een handelsagentuurovereenkomst van onbepaalde duur kan te allen tijde beëindigd worden, mits het respecteren van een wettelijk bepaalde minimale opzeggingstermijn te berekenen op basis van de anciënniteit van de handelsagent (op straffe van de betaling van een opzeggingsvergoeding):
  • 1 maand gedurende het eerste jaar van de overeenkomst;
  • te vermeerderen met 1 maand voor elk navolgend begonnen jaar met een maximum van 6 maanden.

In de handelsagentuurovereenkomst kan een langere opzeggingstermijn worden overeengekomen voor zover de termijn in het voordeel van de handelsagent niet korter is dan deze in het voordeel van de opdrachtgever.

• De kennisgeving van de opzegging dient te gebeuren overeenkomstig strikte wettelijke vormvereisten.

• De opdrachtgever kan gehouden zijn tot betaling van navolgende commissies, inhoudende:
  • een commissievergoeding voor de klantenbestellingen ontvangen vóór de beëindiging van de samenwerking;
  • een commissievergoeding voor de klantenbestellingen ontvangen binnen de 6 maanden na beëindiging van de samenwerking en hoofdzakelijk te danken aan de onderhandelingen van de handelsagent.

• De opdrachtgever kan gehouden zijn tot de betaling van een cliënteelvergoeding als de handelsagent nieuwe klanten heeft aangebracht of de zaken met bestaande klanten aanzienlijk heeft uitgebreid en dit de opdrachtgever nog aanzienlijke voordelen kan opleveren (mogelijkheid voor de opdrachtgever om toekomstige bestellingen te verkrijgen).
  
  Deze cliënteelvergoeding bedraagt maximum 1 jaar commissievergoeding berekend op basis van het gemiddelde van de 5 laatste jaren (of de laatste jaren indien de handelsagentuurovereenkomst minder dan 5 jaar heeft geduurd).

• De opdrachtgever kan gehouden zijn tot de betaling van een bijkomende schadevergoeding voor zover de handelsagent recht heeft op een cliënteelvergoeding en deze vergoeding de werkelijk geleden schade niet volledig vergoedt. Het betreft bijvoorbeeld:
  
  • de door de handelsagent op vraag van de opdrachtgever gedragen investeringen en kosten die door de beëindiging van de samenwerking nutteloos zijn geworden voor de handelsagent;
  • de door de handelsagent gedragen kosten en/of vergoedingen verschuldigd aan derden ten gevolge van de beëindiging van de samenwerking (bijvoorbeeld beëindigen huur/leasing, etc.)

Beëindiging van de handelsagentuur door de opdrachtgever omwille van een ernstige contractuele fout (of uitzonderlijke omstandigheden[1])

In het geval de opdrachtgever de samenwerking met een handelsagent wenst te beëindigen omwille van een ernstige contractuele fout (of uitzonderlijke omstandigheden), dient de opdrachtgever een aantal vormvoorschriften na te leven:

• De opdrachtgever heeft slechts 7 werkdagen de tijd om na kennisname van de ernstige contractuele fout (of uitzonderlijke omstandigheid) de samenwerking onmiddellijk te beëindigen.

• De ernstige contractuele fout (of uitzonderlijke omstandigheid) op basis waarvan de opdrachtgever de samenwerking onmiddellijk beëindigt moet in een aangetekende brief ter kennis worden gebracht binnen de 7 werkdagen na het beëindigingsschrijven.

De handelsagent heeft in principe geen recht op enige vergoeding indien de samenwerking omwille van een door hem begane ernstige contractuele fout (of uitzonderlijke omstandigheid) wordt beëindigd.

Indien de handelsagent de ingeroepen contractuele fout betwist, komt het uiteindelijk aan de rechtbank toe om te oordelen of de onmiddellijke beëindiging al dan niet gerechtvaardigd is. Indien de rechtbank besluit dat er geen sprake is van een ernstige contractuele fout in hoofde van de handelsagent, zal de handelsagent alsnog aanspraak kunnen maken op de wettelijk voorziene vergoedingen na beëindiging.

[1] Het betreft uitzonderlijke omstandigheden die elke professionele samenwerking tussen de opdrachtgever en de handelsagent onmogelijk maken. In dit geval dienen omstandigheden bewezen te worden die zo ernstig zijn dat geen samenwerking tussen de partijen meer mogelijk is: bijvoorbeeld aanhoudende onenigheid tussen de partijen, overname van de agent door een rechtstreekse concurrent van de opdrachtgever, familiale omstandigheden of gezondheidsproblemen, etc.