Wanneer iemand geld aan u verschuldigd is maar niet vrijwillig overgaat tot betaling, dan kan u zich onder meer tot de rechtbank wenden om een veroordelend vonnis te bekomen. Indien uw schuldenaar daarna blijft weigeren om vrijwillig te betalen, kan u met dat vonnis uitvoerend beslag leggen om betaling te verkrijgen. Een procedure voor de rechtbank kan evenwel enige tijd duren. Dat kan uw schuldenaar in bepaalde gevallen de tijd geven om zijn vermogen te verbergen of te onttrekken aan uw aanspraken.

Om dat te vermijden kan u overwegen om bewarend beslag te leggen op het vermogen van uw schuldenaar, bijvoorbeeld op zijn bankrekening of woning. Hierdoor wordt het beslagen vermogen geblokkeerd. Uw schuldenaar kan dan bijvoorbeeld niet meer vrij beschikken over de gelden op zijn bankrekening, hij kan zijn woning niet meer verkopen of hypothekeren, etc.

Een bewarend beslag is dus een verregaande ingreep in het vermogen van uw schuldenaar. Daarom is zo een beslag niet zomaar mogelijk. U moet daarvoor in principe een voorafgaande machtiging vragen aan de beslagrechter door het indienen van een eenzijdig verzoekschrift.

In dat verzoekschrift moet aangetoond worden dat de volgende twee basisvoorwaarden gelijktijdig vervuld zijn.

Urgentie

De eerste voorwaarde is dat er sprake moet zijn van urgentie. Dat betekent dat bewezen moet worden dat er een risico is dat uw schuldenaar onvermogend dreigt te worden of zich onvermogend dreigt te maken. De toekomstige recuperatie van uw vordering moet met andere woorden gevaar lopen. Dat is het geval telkens wanneer de financiële positie of solvabiliteit van uw schuldenaar naar objectieve maatstaven in het gedrang komt.

In een arrest van het Hof van Cassatie van 16 februari 2023 (AR C.22.0303.F) werd de definitie van het urgentiebegrip bevestigd als volgt:

“Er is sprake van urgentie in de zin van art. 1413 Ger.W. wanneer de schuldeiser ernstige gronden heeft om te vrezen dat de inning van zijn schuldvordering in het gedrang komt omdat uit omstandigheden blijkt dat de solvabiliteit van de schuldenaar gevaar loopt.”

Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van urgentie wanneer een schuldenaar (i) op het punt staat om een van zijn onroerende goederen te verkopen, of dat reeds verkocht heeft en niet meedeelt wat de reden van deze verkoop is geweest noch wat hij met de eventuele netto-opbrengst heeft gedaan, (ii) slechts onverdeeld (bijvoorbeeld ½ blote eigendom) mede-eigenaar is van het ander onroerend goed dat hij bezit en dat bovendien bezwaard is met een hypotheek en (iii) geen gekende inkomsten of andere roerende goederen van waarde heeft.

Zekere, opeisbare en vaststaande schuldvordering

De tweede voorwaarde is dat u moet beschikken over een zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering op uw schuldenaar.

Vaststaand betekent kort samengevat dat er een welbepaald bedrag gekleefd kan worden op uw vordering.

Opeisbaar betekent dat u daadwerkelijk gerechtigd bent om de nakoming van uw vordering te eisen. Indien het bijvoorbeeld gaat om een factuur of een leningsovereenkomst waarvan de vervaldag nog niet verstreken is, dan is de vordering uit hoofde van die factuur of lening nog niet opeisbaar.

Het zeker karakter van de schuldvordering betekent tot slot dat uw vordering op het eerste gezicht gegrond moet voorkomen. Anders gezegd moet uw vordering een redelijke schijn van gegrondheid vertonen en niet voor redelijke betwisting vatbaar zijn.

Enkel een ernstige betwisting kan een bewarend beslag verhinderen

Belangrijk om hierbij op te merken is dat het enkele feit dat de schuldenaar uw aanspraken betwist niet noodzakelijk tot gevolg heeft dat de schuldvordering ophoudt zeker te zijn. Enkel wanneer blijkt dat de schuldvordering het voorwerp is van een op het eerste gezicht redelijke betwisting ontbreekt het zeker karakter en is een bewarend beslag niet toegestaan.

Er moet dus een afweging gemaakt worden tussen (i) uw aanspraken als schuldeiser en (ii) het verweer van uw schuldenaar.

Langs de ene kant moet vermeden worden dat u geen bewarend beslag zou kunnen leggen en niet tijdig zou kunnen ingrijpen, en dus dat uw schuldenaar zich onvermogend zou kunnen maken, louter en alleen omdat uw schuldenaar een uitgebreide betwisting voert die daarom niet noodzakelijk terecht is. Zeker wanneer er bij uw schuldenaar sprake lijkt te zijn van slechte bedoelingen (zoals het aangewend hebben van uw gelden voor frauduleuze doeleinden) moet middels een bewarend beslag vermeden kunnen worden dat hij zijn vermogen zou onttrekken aan uw rechtmatige aanspraken.

Langs de andere kant mogen er geen excessen of misbruiken plaatsvinden. Het moet vermeden worden dat iemands vermogen langdurig geblokkeerd zou worden wegens een vordering die ernstig betwist wordt en die op het eerste gezicht onvoldoende slaagkansen vertoont. Te meer omdat de blokkerende werking van een bewarend beslag kan leiden tot ernstige schade. Zeker bij ondernemingen kan een bewarend beslag op een bankrekening ertoe leiden dat de maandelijkse betalingen (sociale bijdragen, loon personeel, leveranciers, aflossing van kredieten, …) niet meer stipt uitgevoerd kunnen worden. Dat leidt niet alleen tot potentiële reputatieschade, maar kan ook de continuïteit van de onderneming in het gedrang brengen.